Πίνακας περιεχομένων
1 Ενθρόνιση και πρώτα χρόνια Βασιλείας
1.1 Χρονολόγιο
2 Οικογένεια
3 Η Αρχή της Δεδηλωμένης
4 Το Κίνημα στο Γουδί, 1909
5 Βαλκανικοί Πόλεμοι
6 Δολοφονία του Γεώργιου Α'
7 Κρίσεις για την προσωπικότητα και την πολιτεία του
Ενθρόνιση και πρώτα χρόνια Βασιλείας
Μετά την "υποχρεωτική" (ιδίως των Βρετανών) εκδίωξη του Όθωνα από τον βασιλικό θρόνο της Ελλάδας, έπρεπε να βρεθεί νέος ηγεμόνας για τη χώρα. Αρχικά οι Έλληνες, υπό τις βρετανικες διπλωματικές ίντριγκες, ήταν υπέρ του δευτερότοκου γιου της Βασίλισσας Βικτωρίας Πρίγκηπα Αλφρέδου, αλλά οι Μεγάλες Δυνάμεις είχαν ήδη δεσμευτεί με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1832 να μην ανέλθει στο θρόνο της Ελλάδας γόνος καμιάς δικής τους βασιλικής οικογένειας. Έτσι υπό την πίεση των άλλων Δυνάμεων αποφασίστηκε να δοθεί ο θρόνος στον Γεώργιο, δευτερότοκο γιο του μετέπειτα (1863) Βασιλιά της Δανίας Χριστιανού Θ΄, εκ του Οίκου των Σλέσβιχ - Χολστάιν - Ζόντερμπουργκ – Γκλύξμπουργκ (Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg), συνολικού κλάδου του Οίκου του Ολδεμβούργου (Oldenburg). Ο νέος βασιλικός οίκος του Γεωργίου Α' ήταν ο Βασιλικός Οίκος των Βασιλέων της Ελλάδας για επόμενα 111 έτη, από το 1863 ως την αλλαγή του πολιτεύματος σε Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία με το δημοψήφισμα του 1974.
Χρονολόγιο
10 Οκτωβρίου 1862: Ξεσπά επανάσταση που οδηγεί στην έξωση του Όθωνα από την Ελλάδα. Αμέσως μετά σχηματίζεται τριμελής επιτροπή, με πρόεδρο τον Δ. Βούλγαρη και μέλη τους Κ. Κανάρη και Μπενιζέλο Ρούφο, η οποία αναλαμβάνει την άσκηση όλων των εξουσιών ως Προσωρινή Κυβέρνηση της Ελλάδος.
14 Οκτωβρίου: Το απομεσήμερο ο αθηναϊκός λαός συγκεντρώνεται στην Πλατεία Όθωνος για να πανηγυρίσει την έξωση του Όθωνα. Μετά τη δοξολογία ο πρόεδρος της Προσωρινής Κυβερνήσεως Δημ. Βούλγαρης απευθύνεται προς το συγκεντρωμένο πλήθος. Ανάμεσα στα άλλα ακούγονται και τα εξής: «Ας ορκισθώμεν επί της Πλατείας ταύτης, της λαβούσης ήδη το ωραίον της "Ομονοίας" όνομα, και ας είπη έκαστος εξ ημών: Ορκίζομαι πίστιν εις την πατρίδα και υπακοήν εις τας εθνικάς αποφάσεις.».
10 Νοεμβρίου: Διαδηλώσεις στην Αθήνα υπέρ της υποψηφιότητας για τον ελληνικό θρόνο του πρίγκιπα Αλφρέδου, δευτερότοκου γιου της βασίλισσας της Αγγλίας Βικτορίας. Η Αγγλία δεν αποδέχεται την υποψηφιότητα, γιατί κωλύεται από τις διεθνείς συνθήκες που υπογράφτηκαν για το ελληνικό ζήτημα.
19 Νοεμβρίου: Διεξάγεται δημοψήφισμα για την εκλογή νέου βασιλιά. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος, όπως αυτά επικυρώνονται αργότερα με ψήφισμα της Εθνικής Συνέλευσης (22 Ιανουαρίου του 1863), από τις 244.202 ψήφους οι 230.016 είναι υπέρ του Άγγλου πρίγκιπα Αλφρέδου.
24-28 Νοεμβρίου: Γίνονται εκλογές για την ανάδειξη αντιπροσώπων στη Συντακτική Συνέλευση. Οι εκλογές πραγματοποιούνται με βάση τον εκλογικό νόμο του 1844, όπως αυτός τροποποιήθηκε με το ψήφισμα της 23ης Οκτωβρίου του 1862, που προβλέπει την εκλογή πληρεξουσίων και από τους Έλληνες που δεν ζουν στην Ελλάδα.
10 Δεκεμβρίου: Πρώτη συνεδρίαση της συνέλευσης που προέκυψε από τις πρόσφατες εκλογές.
12 Ιανουαρίου 1863: Η συνέλευση κηρύσσει «εαυτήν νομίμως συγκεκροτημένην».
19 Ιανουαρίου: Η συνέλευση αποφασίζει να ονομαστεί «Η εν Αθήναις Β' Εθνική των Ελλήνων Συνέλευσις».
11 Φεβρουαρίου: Η συνέλευση, στην οποία πλειοψηφούν οι προοδευτικοί που αποκαλούνται «Ορεινοί», εκλέγει κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Ζ. Βάλβη που θα παραιτηθεί στις 27 Μαρτίου. Συγχρόνως αποφασίζει ότι μέχρι την έλευση του νέου βασιλιά την εκτελεστική εξουσία θα ασκεί ο πρόεδρος της κυβέρνησης.
Στις 18 Μαρτίου 1863 εκδόθηκε το Ψήφισμα της Β΄ των Ελλήνων Συνελεύσεως:
H εν Αθήναις Β΄ των Ελλήνων Συνέλευσις :
α) Αναγορεύει παμψηφεί τον πρίγκιπα της Δανίας Χριστιανόν, Γουλιέλμον, Φερδινάνδον, Αδόλφον, Γεώργιον, δευτερότοκον υιόν του πρίγκιπος Χριστιανού της Δανίας, συνταγματικόν βασιλέα των Ελλήνων υπό το όνομα Γεώργιος Α΄ Βασιλεύς των Ελλήνων...
β) Οι νόμιμοι διάδοχοι αυτού θέλουσι πρεσβεύει το Ανατολικόν Ορθόδοξον δόγμα.
γ) Τριμελής επιτροπή εκλεχθησομένη υπό της Εθνοσυνελεύσεως θέλει μεταβεί είς την Κοπεγχάγην και προσφέρει αυτώ εν ονόματι του Ελληνικού Έθνους το Στέμμα.
Αξιοσημείωτο είναι ότι στο Ψήφισμα αυτό ο Γεώργιος αποκαλείται Βασιλεύς των Ελλήνων, κατόπιν προτροπής του ιδίου, και όχι Βασιλεύς της Ελλάδας, όπως ονομαζόταν ο Όθων. Παρά τις διαμαρτυρίες της Υψηλής Πύλης για την προσηγορία αυτή, που σήμαινε ότι ο Γεώργιος θα ήταν Βασιλιάς όχι μόνο των κατοίκων της Ελλάδας, αλλά και όλων των Ελλήνων, όπου κι άν βρίσκονταν, η προσωνυμία έμεινε. Στα ξενόγλωσσα κείμενα ο τίτλος ήταν ROI DES GRECS. Αργότερα όμως, για να ικανοποιηθεί η Πύλη (ο Σουλτάνος), έγινε ROI DES HELLENES.
Με τη συνθήκη του Λονδίνου της 1/13 Ιουλίου 1863, ορίστηκε ότι οι διάδοχοι του Γεωργίου θα πρέσβευαν το ορθόδοξο δόγμα και η ενηλικίωσή του (είχε γεννηθεί το 1845), για να μήν επαναληφθεί ο θεσμός της Αντιβασιλείας, θα οριζόταν αμέσως. Με την ίδια συνθήκη οριζόταν ότι τα γεωγραφικά σύνορα του Ελληνικού Βασιλείου θα εκτείνονταν με την παραχώρηση - προσάρτηση της Επτανήσου, εφόσον θα συμφωνούσαν γι αυτό οι Μεγάλες Δυνάμεις και θα εκφραζόταν σχετική ευχή από την Ιόνιο Βουλή.
Ο Γεώργιος, αφού επισκέφτηκε το Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο την Αγία Πετρούπολη[1], το Λονδίνο και το Παρίσι, έφτασε στον Πειραιά στις 30 Οκτωβρίου. Στην πρώτη προκήρυξή του προς τον Ελληνικό Λαό, διαβεβαίωνε ότι θα τηρήσει τους νόμους του κράτους και "προ πάντων το Σύνταγμα" και ότι θα επιδίωκε να γίνει η Ελλάδα "πρότυπον Βασιλείου εν τη Ανατολή".
Βασικός σύμβουλος του Γεωργίου τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του υπήρξε ο Δανός Σπόνεκ (1815-1869), πρώην Υπουργός Οικονομικών της Δανίας. Η απομάκρυνσή του, λίγο αργότερα, από την Αυλή προκάλεσε γενική ικανοποίηση. Η πρώτη περίοδος της διακυβέρνησής του ήταν ασταθής. Από το 1863 έως το 1874 σημειώθηκαν περισσότερες από 20 κυβερνητικές αλλαγές.
Οικογένεια
Ο Γεώργιος Α΄ σε νεαρή ηλικία, αλμπουμίνα για carte visite, τραβηγμένη την δεκαετία του 1860 στο Παρίσι από τον Ponthieu.Κατά τη διάρκεια ταξιδιού του στη Ρωσία, για να συναντήσει την αδελφή του Αυτοκράτειρα Μαρία Φεοντόροβνα, σύζυγο του Αυτοκράτορα Αλέξανδρου Γ΄ της Ρωσίας, γνώρισε και παντρεύτηκε στις 27 Οκτωβρίου 1867 (Γρηγοριανό Ημερολόγιο), στην Αγία Πετρούπολη, την δεκαεξάχρονη τότε Μεγάλη Δούκισσα Όλγα Κωνσταντίνοβνα της Ρωσίας , κατευθείαν απόγονο της Βυζαντινής Αυτοκράτειρας Ευφροσύνης Δούκαινας Καματερίνας (σύζυγο του Αλέξιου Γ΄ των Αγγέλων).
Απέκτησαν τα εξής οκτώ παιδιά:
Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄ των Ελλήνων (1868-1923)
Πρίγκιπας Γεώργιος της Ελλάδας (1869-1957)
Πριγκίπισσα Αλεξάνδρα της Ελλάδας (1870-1891), μητέρα του Πρίγκιπα Ντιμίτρι Παύλοβιτς Ρομανώφ, συνδολοφόνου του μοναχού Γκριγκόρι Ρασπούτιν. Εγγονός της ήταν ο Πωλ Ρωμανόφσκι-Ιλλίνσκι, Δήμαρχος, από το 1988 έως το 1999, του Παλμ Μπιτς, Φλόριντα.
Πρίγκιπας Νικόλαος της Ελλάδας (1872-1938), πατέρας της Πριγκίπισσας Μαρίνας του Κέντ
Πριγκίπισσα Μαρία της Ελλάδας (1876-1940), ο σύζυγός της Μεγάλος Δούκας Γεώργιος Μιχαήλοβιτς της Ρωσίας δολοφονήθηκε από τους Μπολσεβίκους το 1919, παντρεύτηκε ξανά το 1922, τον Ναύαρχο Περικλή Ιωαννίδη
Πριγκίπισσα Όλγα (1880). Πέθανε έξι μηνών
Πρίγκιπας Ανδρέας της Ελλάδας (1882-1944), πατέρας του Πρίγκιπα Φιλίππου, Δούκα του Εδιμβούργου
Πρίγκιπας Χριστόφορος της Ελλάδας (1888-1940)
Επίσης, αδελφή του Γεωργίου ήταν η Βασίλισσα Αλεξάνδρα σύζυγος του Βασιλιά Εδουάρδου Ζ΄ του Ηνωμένου Βασιλείου.
Η Αρχή της Δεδηλωμένης
Τον Ιούλιο του 1874, ο Χαρίλαος Τρικούπης αρθρογραφούσε βίαια κατά του Γεωργίου, υποστηρίζοντας ότι ο Γεώργιος κυβερνούσε προσωπικά με διάφορες κυβερνήσεις μειοψηφίας της αρεσκείας του και η βασιλική εύνοια ήταν το απαραίτητο προσόν για την εξασφάλιση της εξουσίας. Ο Τρικούπης πρότεινε την καθιέρωση της Αρχής της Δεδηλωμένης, δηλαδή της αρχής εκείνης όπου ο Βασιλιάς διορίζει πρωθυπουργούς μόνον όσους διέθεταν την κοινοβουλευτική πλειοψηφία δηλ. είχαν λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή.
Η μεγάλη ευελιξία του Γεωργίου φάνηκε από τον τρόπο που αντέδρασε στην επίθεση. Μετά από μια παρατεταμένη κρίση λόγω αποκαλύψεων για δωροδοκίες υπουργών, κάλεσε τον Τρικούπη και έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης και διακήρυξε την πρόθεσή του να εφαρμόζει την Αρχή της Δεδηλωμένης.
Το Κίνημα στο Γουδί, 1909
Τη νύχτα της 14ης Αυγούστου πρός 15η Αυγούστου του 1909, εκδηλώθηκε κίνημα υπό την αρχηγία του συνταγματάρχη Νικόλαου Ζορμπά, αρχηγού του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Τα αιτήματα των κινηματιών ήταν κάθε άλλο παρά ριζοσπαστικά, ωστόσο όσον αφορά τη Δυναστεία απαιτούσε την απομάκρυνση των Πριγκίπων από το στράτευμα. Ακολούθησε περίοδος πολιτικής ανωμαλίας και ο Γεώργιος, όπως και ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος, είδαν στο πρόσωπο του Ελευθερίου Βενιζέλου τη μοναδική λύση από το αδιέξοδο. Το κίνημα αυτό ήταν η πρώτη δυναμική παρέμβαση των αξιωματικών στην πολιτική ζωή της χώρας. Από τότε αρχίζει και διαμορφώνεται, εκτός από το Παλάτι, τη Βουλή, ένας τρίτος πόλος εξουσίας. Αυτός του Στρατού, που από το 1909 έως το 1974 θα παρεμβαίνει συχνά στην πολιτική ζωή του τόπου.
Βαλκανικοί Πόλεμοι
Ο Βενιζέλος, επιδιώκοντας την εθνική ενότητα, ζήτησε από τον Γεώργιο να τεθεί επικεφαλής του κινήματος εθνικής αναγέννησης, έχοντας ώς κοινό παρονομαστή της σύμπτωσης των απόψεών τους στην εξωτερική πολιτική. Ο γηραιός, πλέον, Βασιλιάς άφησε τον Βενιζέλο να κυβερνήσει ριζοσπαστικά, να ανασυγκροτήσει το ελληνικό κράτος, να προβεί σε γενναίες εσωτερικές μεταρρυθμίσεις και να δημιουργήσει ισχυρό στράτευμα. Τοποθέτησε τον Διάδοχο Κωνσταντίνο επικεφαλής του στρατεύματος και απελευθερώθηκαν η Ήπειρος, η Μακεδονία και τα Νησιά του Αιγαίου.
Δολοφονία του Γεώργιου Α'
Στις 5 Μαρτίου 1913 ο Γεώργιος Α΄ θέλοντας να επισκεφτεί για εθιμοτυπικούς λόγους τον Γερμανό ναύαρχο Γκόπφεν, κατέβηκε στην αποβάθρα του Λευκού Πύργου. Μαζί του ήταν και ο υπασπιστής του ταγματάρχης Φραγκούδης.
Στην συμβολή της οδού Β. Όλγας, ο Αλέξανδρος Σχινάς πλησίασε και από μικρή απόσταση πυροβόλησε καίρια τον Γεώργιο Α΄. Έπειτα προσπάθησε να πυροβολήσει και τον υπασπιστή του αλλά εκείνος πρόλαβε και τον αφόπλισε. Ο Σχινάς συνελήφθη από δυο χωροφύλακες που βρίσκονταν σ εκείνο το σημείο.
Ο τραυματισμένος Γεώργιος μεταφέρθηκε εσπευσμένα στο «Παπάφειο Ίδρυμα», αλλά οι γιατροί δεν μπόρεσαν να του προσφέρουν καμία βοήθεια αφού ο Γεώργιος ήταν ήδη νεκρός. Αμέσως η πόλη τέθηκε σε κατάσταση επιφυλακής, τα καταστήματα έκλεισαν κι άρχισαν οι καμπάνες των εκκλησιών να χτυπούν πένθιμα.
Η σορός του Γεωργίου ταριχεύθηκε και για πολλές μέρες εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα. Μεταφέρθηκε στον Πειραιά και στις 20 Μαρτίου και κηδεύτηκε στο βασιλικό ανάκτορο στο Τατόι.
Κρίσεις για την προσωπικότητα και την πολιτεία του
Ο Γεώργιος Α' σε νόμισμα κοπής 1874.Ο Γεώργιος, αν και Βόρειος, που μάλιστα δεν έπαψε ποτέ να είναι Βόρειος, κατάφερε να προσαρμοστεί στην ελληνική πραγματικότητα σε μεγάλο βάθος. Η ένταξή του στην ελληνική πραγματικότητα του επέτρεψε να ασκήσει έντονη επιρροή στην ελληνική πολιτική σκηνή, σε βαθμό πολύ μεγαλύτερο από όσο ήταν φανερό στην εποχή του. Αν και άνθρωπος της καλής ζωής προτιμούσε να διατηρεί τα προσχήματα στο αυστηρών αρχών αθηναϊκό περιβάλλον, αν και όποτε έφευγε στο εξωτερικό δεν έχανε την ευκαιρία για να γευτεί όσες απολαύσεις δεν μπορούσε στην Ελλάδα. Μάλιστα πολλές φορές οι γνωρίζοντες τον χαρακτήρα του έλεγαν πως ο θυρεός του «Πατήρ του Έθνους» ήταν ακριβής στην κυριολεξία.
Η διαλλακτικότητα και η ψυχραιμία του, του επέτρεψε, να διατηρεί ανοιχτές γραμμές με το μεγαλύτερο μέρος του πολιτικού κόσμου και χωρίς να είναι ιδιαίτερα δημοφιλής να παραμένει η εξουσία του πάντοτε σεβαστή. Σε όλους αυτούς τους παράγοντες μπορεί να αποδοθεί όχι μόνο η ιδιαιτέρως μακροχρόνια βασιλεία του, αλλά και η ωρίμανση του ελληνικού πολιτικού κόσμου, που επί των ημερών του εξευρωπαΐστηκε σε μεγάλο βαθμό.
Για τις Μεγάλες Δυνάμεις εθεωρείτο ο πλέον αξιόπιστος Έλληνας συνομιλητής τους και κατά την έκφραση του Βρετανου Βασιλιά Γεωργίου Ε΄ ο θάνατός του ήταν μεγάλη απώλεια για την Ελλάδα. Γεγονός όμως είναι πως ουδέποτε κατάφερε να φανατίσει τον ελληνικό λαό υπέρ ή εναντίον του, επί των ημερών του το πρόσωπο του Βασιλιά δεν είχε ένθερμους οπαδούς, ούτε εχθρούς, εν αντιθέσει βέβαια προς τον γιο του Κωνσταντίνο. Η ικανότητά του απεδείχθη πολύ σύντομα, με τις διενέξεις του διαδόχου του Κωνσταντίνου με τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, που θα αποκορυφωθεί στον εθνικό διχασμό του 1916-17.
Βιβλιογραφία
Ελληνική
Αριστέα Παπανικολάου-Κρίστενσεν (επιμέλεια), Φίλτατε... Γεώργιος Α' , Εκδ.Ερμής, Αθήνα 2006
Ξένη
John Campbell et Philip Sherrard, Modern Greece, Ernest Benn, Londres, 1968. ISBN 0-510-37951-6.
Walter Christmas, King George of Greece, Adamant Media Corporation, Londres, 2001. ISBN 1-4021-7527-2.
Richard Clogg, A Short History of Modern Greece, University Press, Cambridge, 1979. ISBN 0-521-32837-3.
Edward S. Forster, A Short History of Modern Greece 1821-1956, 3rd edition, Methuen and Co, Londres, 1958.
Michel de Grèce et Henri d'Orléans, Mon album de famille, Perrin, Paris, 1996. ISBN 2-262-01237-7.
John Van der Kiste, Kings of the Hellenes, Sutton Publishing, 1994.
Michael LLewellyn Smith, Olympics in Athens. 1896., Profile Books, Londres, 2004. ISBN 1-86197-342-X.
Marc Terrades, Le Drame de l'hellénisme. Ion Dragoumis (1878-920) et la question nationale en Grèce au début du XXe siècle, L'Harmattan, coll. « Études grecques », 2005 ISBN 2-7475-7788-0.
Apostolos Vacalopoulos, Histoire de la Grèce moderne., Horvath, 1975. ISBN 2-7171-0057-1.
C.M. Woodhouse, The Story of Modern Greece, Faber and Faber, Londres, 1968. ISBN 0-571-19794-9.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου